موسيقي فيلم چيست؟

موسيقي فيلم،گرايشي از موسيقي است که در ايران کمتر مورد توجه قرار مي گيريد و با وجود علاقه مندي بسياري از جوانان به گرايشات موسيقي کمتر کسي را مي بينيم که با ارزوي وارد شدن به حيطه موسيقي فيلم پا به به عرصه موسيقي بگذارد واين در حالي است که اين گرايش جاي بسياري را براي پيشرفت پيشرو دارد و برخلاف تصور عمومي بسيار جذاب و گسترده است.

يک آهنگساز فيلم علاوه بر توانايي هاي معمول بايد با زيباشناسي تصويري و ايجاد ارتباط بين اين مهم و فرم و سبک موسيقي تسلط داشته باشد.هارموني بسيار قوي نيز از ديگر ملزومات غير قابل انکار است.در ضمن اشنايي با فرم هاي مختلف و توانايي استفاده از هر يک از ان ها با توجه به ويژگي هاي تصويري از ديگر ملزومات اين پيشه است.
کار موسيقي فيلم برجسته کردن يا خلق حالت هاي رواني و بازگو کردن افکار پرسوناژ يا نشان دادن يک وضعيت ديده نشدني در صحنه است(کتاب موسيقي فيلم،هنر فراموش شده) و اين در حالي است که اقدامات فوق به دانش و مهارت بالايي نياز دارد که يقينا نياز به دوره هاي تخصصي و همچنين گذر زمان دارد.
نخستين جرقه هاي موسيقي فيلم از دوران فيلم صامت زده شده است و حدود هفتاد سال است که موسيقي فيلم صنعتي شده است و اين در حالي است که در ايران هنوز هم بسياري از عزيزاني که موسيقي فيلم کار مي کنند کوچکترين دوره اي در خصوص موسيقي فيلم نديده اند.
بسياري از فيلم ها به واسطه موسيقيشان به شهرت رسيدند و بلعکس بسياري از موسيقي ها هستند که به واسطه فيلمي مطرح شدند.بسياري از فيلم هاي مطرح دنيا موسيقي را با نام خود براي هميشه در تاريخ به يادگار گذاشته اند که از برجسته ترين ان ها موسيقي فيلم پدرخوانده است که هم جذابيت هاي فيلم و هم موسيقي باعث شده اين فيلم با انکه چندين سال از توليدش گذشته هنوز پرطرفدارترين فيلم دنيا به حساب ايد و اين در حالي است که فروش موسيقي اين فيلم نيز قابل توجه بوده است.
به هر حال اين دو مهم رابطه تنگاتنگي با هم دارند که زيبايي هر يک يقينا بر ديگري تاثير خواهد داشت.
علي سعدابادي

موضوع : تنظيم و ويژگي هاي آن
بي شک امروز همه مي دانيم که تنظيم يک آهنگ تا چه حد مهم است و همينطور بد تنظيم کردنش تا چه اندازه مي تواند به يک کار صدمه بزند.من بيشتر قصد دارم به علت مهم بودن تنظيم بپردازم و بگويم اين مقوله چه بخشهايي را پوشش مي دهد که مي تواند تا اين اندازه در موفقيت يا عدم موفقيت يک اثر نقش داشته باشد.
به باور من شايد زياد صحيح نباشد که بگوييم تنظيم آهنگ يا تنظيم ملودي.چراکه هيچ تنظيم کننده خوبي نيست که بدون توجه به ويژگي هاي ترانه ، کار را تنظيم کند.به واقع تنظيم موفق تنظيميست که اولا" تنظيم کننده اش بتواند ملودي و کلامي که بر آن نقش بسته را به خوبي درک کند و يا آن ارتباط برقرار نمايد ، ثانيا" پر ساز باشد وثالثا" خلاقيت و خوش ذوقي تنظيم کننده در آن کاملا" مشهود باشد.
تنظيم را در يک اثر، "موسيقي آن اثر" هم مي نامند که با اين کلمه ، حساب تنظيم از ملودي کاملا" جدا مي شود.(پس اگر در ادامه جايي کلمه "موسيقي" را خوانديد منظور بنده همان تنظيم است).البته وقتي تنظيم کننده براي تنظيم دست به کار مي شود بي شک نکات و ويژگي هاي بسياري را بايد مد نظر قرار دهد.ولي به باور من 3 ويژگي که عرض کردم در اين مجال براي يک شناسايي کلي و ساختاري از اين مقوله کافي مي باشد و ذکر نکات بيشتر بيشتر باعث تخصصي تر شدن مبحث مي شود که شايد از حوصله خوانندگان عزيز خارج باشد.در اينجا توضيحاتي در مورد اين 3 ويژگي خدمت شما عرض مي کنم:

1.درک ملودي و کلام: تنظيم، قلب تپنده اثر است و به نظر من مانند خونيست که در رگهاي ملودي جريان مي يابد و با جريانش ملودي را جان مي دهد و آن را از حالت خام و گنگ بودن خارج مي کند.اين تنظيم کننده است که مشخص مي سازد کدام قسمت کار ، چگونه سازبندي شود.شايد بسياري بر اين باور باشند که حال چه فرقي مي کند که در يک قسمت از آهنگ چه سازي استفاده شود.اما اين عقيده به هيچ وجه صحيح نيست.سازبندي يک اثر بدون توجه به کلام آن کاري بي سر و ته را به گوش شنونده مي رساند.کاري مي شود که حتي پس از گذشت ساليان دراز ، حتي نسلهاي آينده هم که نظرهايي متفاوت دارند ، نمي توانند با آن ارتباط برقرار کنند و مي گويند فلان کار ، آهنگي مزخرف دارد.حال شايد خودش هم نداند که اين ضعف ملودي نيست.بلکه ضعف موسيقيست که باعث مي شود کل يک اثر زير سوال برود.حتما" توجه کرده ايد که در اکثر کارهاي حماسي ، از سازهاي بادي استفاده مي شود."پس کلام و تنظيم حماسي ، موسيقي حماسي هم مي طلبد".البته با کمي توجه در ميابيم مثلا" در زماني که آهنگساز مي خواهد بر روي ترانه ملودي بگذارد هم موظف است با توجه به کلام ترانه سرا ،ريتم و بسياري موارد ديگر را انتخاب کند.اما هرگز از ياد نبريم که تنظيم بدين جهت حساسيت دارد که مثل ملودي يا ترانه فقط يک بعد را در نظر نمي گيرد.(منظور از يک بعد ، توجه به کلام در حين آهنگسازي يا بر عکسش است.)تنظيم تير آخر است و بعد از آن ديگر مرحله اي براي رفع نقصهاي احتمالي وجود ندارد و کار تنظيم شده بايد در استديو در اختيار خواننده قرار گيرد تا او نيز با توجه به 3 مرحله قبلي (ترانه ، ملودي و تنظيم) به بهترين نحو کار را اجرا کند.

2.پر ساز بودن: درست است که مثلا" در برخي کارهاي عاشقانه ، با توجه به ملودي رمانتيکي که دارند ، با يک ساز هم مي شود کار را شروع کرد وبه پايان رساند ، اما حتي در همان کار هم با کمي بررسي و دقت ، مي توان به اين نتيجه رسيد که اگر در آن کار هم از سازهاي بيشتري استفاده مي شد ، جذاب تر مي بود.(معمولا" در کارهاي تک ساز از ساز پيانو استفاده مي کنند.دليلش هم پر کردن فضا بوسيله دست چپ و راست پيانو است.بدين معني که مي توان با اين ساز ، آکورد و ملودي را با هم داشت.در کارهايي که به صورت دوئت(دو نوازي) نواخته مي شوند هم معمولا" ترکيبي از استرينگ (صداي کششي مانند ويلن) و يک ساز ديگر است.) بسياري مي گويند آهنگسازهاي قديمي هستند ، ترانه سرا ها هم هستند ، خواننده ها هم همان خوانندگانند ، پس چرا کارهاي امروز مثل قديم از آب در نمي آيند؟به نظر من جواب اين سوال دو کلمه است:ضعف تنظيم.الآن چند ساليست که علتش هم مشخص شده.در يکي از کامنتهايي که در دو شماره قبل ثبت نمودم ، عرض کردم که امروزه در خارج از کشور دستمزد نوازنده و هميچنين هزينه کرايه استديو بسيار بالاست.هزينه يک آلبوم تمام آکوستيک در خارج از کشور تقريبا" 10 برابر داخل ايران است.در ايران يک آلبوم تمام اکوستيک مانند شبزده حدود 30-40 ميليون تومان هزينه دارد.پس در آمريکا اين کار حدود 300 تا 400 ميليون تومان هزينه بر مي دارد.از آنجايي که خوانندگان ما در خارج از کشور از فروش آلبومهايشان هم پول چنداني به دست نمي آورند ، لذا ساده ترين راه را براي ارائه آلبوم انتخاب مي کنند که همان صداسازي به جاي استفاده از ساز زنده است.همين قضيه هم باعث به کما رفتن نا بهنگام موزيک پاپ ما شده است.هر چقدر هم که اين کار به خوبي صورت گيرد ، باز حس ساز واقعي و زنده را به شنونده منتل نمي کند.تنها کار تمام اکوستيکي که در چند سال اخير از هنرمندان مقيم خارج شنيده ام ، "شام مهتاب" است.ولي خوشبختانه در داخل کشور هنوز کارهايي ارائه مي شوند که تنظيمهايي پر ساز و تمام آکوستيک و پر حجم دارند.

3.خلاقيت تنظيم کننده: پس از رعايت نکات فوق ،زماني سبک و کلاس کاري هر تنظيم کننده از ديگري جدا مي شود که بتواند ذوق و سليقه شخصي اش را در قالب موزيک در در روح ملودي بدمد.خوش ذوقي فقط استفاده از سازهاي نو و نشنيده را شامل نمي شود.همين که او بتواند کاري کند که تک تک آثار يک آلبوم به دليل استفاده از چند ساز محدود در تمام آهنگها براي شنونده کسل کننده و تکراري نشود ، خودش خلاقيتي بسيار را مي طلبد.من به شخصه تنظيمي از واروژان يا بابک بيات سراغ ندارم که با شنيدن و توجه به آن ، نکته نو و در خور توجهي را نيابم.
نويسنده : حسام بهبهاني

نقد موسيقي فيلم در مطبوعات
موسيقي فيلم با تمام گستردگي و تنوع وسيع اجرايي و کاربردهاي گوناگون و موثر آن در سينما،جز ناشناخته ترين و مظلوم ترين هنرها درسرزمين ماست . هنري که از بدو ورود رسمي آن به سينما (فيلم قيصر) برخوردهاي متفاوت و بعضا توهين آميزي نسبت به آن انجام گرفته است .در سينماي قبل از انقلاب موسيقي متن فيلم وسيله اي بود براي بيان بهتر و ارائه موفق تر ابتذال سينمايي و همانگونه که انتظار مي رفت فاقد ارزش و اعتبار هنري لازم و بعضا توسط کساني ساخته مي شد که از ابتدايي ترين اصول و قواعد موسيقي بي اطلاع بوده اند ، آهنگسازاني که ساخت موسيقي که متن فيلم را با ضرب گرفتن روي ميز استوديو انجام مي دادند ويا با خواندن ترنم آهنگي روي آن نظر خودرا به نوازندگان منتقل مي کردند اگر چه ناگفته نماند که در آن زمان فيلم هاي باارزشي توسط کارگردانان مطلع که موسيقي آن هم توسط آهنگ سازان برجسته اي بود ساخته شده است .
امروز نيز موسيقي متن فيلم وسيله اي براي پوشاندن معايب فيلم و سرپوش نهادن براي ضعف تصويري و نارسايي مفاهيم است. موسيقي متن در سينماي امروز ما نقش حياتي ايفا مي کند و اين مهم توسط آهنگ سازان خوب انجام مي پذيرد .اهنگسازاني که با کمترين امکانات اجرايي ولي با تلاشي طاقت فرسا تا امروز بار سنگين مسوليت موسيقي فيلم را به دوش کشيده اند در نقد موسيقي فيلم کساني مي بايست دست به قلم ببرند که از پشتوانه هنري و موسيقيايي بسيار قو ي برخوردار بوده،قدرت تجزيه و تحليل موسيقي به طور عمد و موسيقي فيلم به طور اخص را داشته باشد. آنچه در اين ميان مي تواند مهم براي آهنگسازان فيلم باشد نقد مناسب، معقول و سازنده فيلم است . نقدي که ازکمبودها ،مشکلات ، نارسايي ها، نوآوري ها ، خلاقيت ها، ارزش هاي هنري ، نقاط ضعف و قوت و چگونگي ساخت و اجراي موسيقي متن توسط آهنگ ساز فيلم حکايت کند .بسياري از نقادان موسيقي فيلم به دليل ناآگاهي و بي اطلاعي از موسيقي فيلم مطالبي را به عنوان نقد مي نويسند که اصولا نقد نيست .
غالبا به نقدهايي در موسيقي فيلم بر مي خوريم که حکايت از بي اطلاعي کامل نويسنده آن از موسيقي و موسيقي فيلم دارد . حتي موردي را سراغ دارم که نويسنده نقد موسيقي فيلم زحمت ديدن فيلم را هم به خود نداده، تنها قضاوت دوستان خود را ملاک نوشتن نقد موسيقي فيلم قرار داده بود!
اين نقادان محترم ابتدايي ترين اصول نقد نويسي را نمي دانند و از موسيقي که درک آن نيازمند مطالعه و شناخت کافي مي باشد کاملا بي بهره اند و علاوه بر آن، نه تنها اصطلاحات رايج موسيقي را نمي دانند بلکه با بکاربردن اصطلاحات غلط که هيگونه مفهون و منطق موسيقيايي ندارد ذهن علاقمندان اين هنر را مخدوش مي نمايد .
موسيقي موفق فيلم آن است که بتواند هرچه بيشتر و بهتر مفاهيم،فضاهاي دراماتيک و احساسي ، تاثيرات بخصوص موردنظر کارگردان ، و به طور کلي بيان فيلم قوي تر و موثرتر نمايد . درحقيقت موسيقي در کنار فيلم به عنوان وسيله اي پر قدرت و موثر در خدمت فيلم بوده ، ارتباط بين فيلم با تماشاگر را کامل مي کند.
خوشبختانه افراد مطلعي در رابطه با موسيقي و موسيقي فيلم در مملکت ما وجود دارد که مي تواند بسيار مفيد باشند . بهره گيري از دانش اين افراد نه تنها اعتبار هنري مجلات را بالا مي برد بلکه در ارائه خط و مشي درست در مقوله نقد موسيقي فيلم کمک شايان خواهد کرد.
نسا اللهياري
انتهای پیام /