گفتگو با وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي

جشنواره بيست و پنجم ماندگار مي شود

گفتگو با وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي درباره سينما و فرهنگ در دفتر كار ايشان انجام شد و گرچه چندان طولاني نبود، اما نكات جالب توجهي دربرداشت. گفتگوي نشريه روزانه را با حسين صفارهرندي بخوانيد.

آقاي وزير برگزاري جشنواره فيلم فجر را تا اينجا چطور ديديد؟
• امسال برنامه هاي فيلم فجر از 12 بهمن ماه آغاز شد و به اعتبار اين كه چنين روزي مورد احترام همه ارادتمندان به خاندان عصمت و طهارت است. در آن روز اهالي فيلم سوگواره اي را بدل از افتتاحيه جشنواره فيلم فجر برگزار كردند كه نشان دهنده عمق ارادت همه مردم ما به خصوص هنرمندان به ساحت مبارك حضرت اباعبداله الحسين (ع) است و كار جشنواره عملاً از 13 بهمن و با نمايش فيلمهاي مختلف آغاز شد. ما با شروع كار معاونت سينمايي در دوره جديد، در حقيقت باب تعامل نزديكتري ميان مديريت سينمايي با اهالي سينما را گشوديم و كساني اين كار را عهده دار شدند كه در اعتماد نسبت به اهالي هنر چيزي كم نمي گذارند و نگذاشتند. بدون ترديد فراز و نشيب هايي كه در كار سينماي كشور در سالهاي اخير بوده. چيزهايي را به تدريج در اذهان جا انداخت كه گاهي با انتقادهاي تند مردم و يا بخش هايي از جامعه نسبت به روند طي شده در بخشي از كارهاي سينما همراه بود. نگراني هايي در خصوص اقتصاد سينما و سرنوشت آن مطرح بود. كسي كه عهده دار اين مسئولين مي شود. بايد موضوع را از جوانب مختلف مورد بررسي و دقت قرار دهد. از يك سو به منافع جمع كثيري كه در حوزه سينما فعال هستند. توجه داشته باشد و از آن بالاتر بايد به مصالح كلي فرهنگ كشور و هنر اين سرزمين كه گاه آلوده به برخي از ناروايي ها شده بود، توجه كند. براي جذب هنرمندي كه علاقه مند است هنر خود را پالايش كند از هرگونه ناراستي، براي حمايت از او آستين بالا بزند و براي به اجرا درآوردن قوانين و مقررات مربوط به سلامت سينما و هنر كشور اقدام كند راهي كه در طول اين مدت طي شد. در مجموع خوب بوده و حاصلش اين است كه اعتماد متقابل ميان اهالي سينما و مديريت سينمايي شده است. امروز ما در فيلمهاي ارائه شده به جشنواره فجر، شاهد يك تحول مثبت هم در كميت و كيفيت و هم در فضاي عمومي ايجاد شده در اطراف سينما هستيم كه اين را به عنوان يك مشخصه غرورآفرين در كارنامه اهالي سينما و معاونت سينمايي و مجموعه وزارتخانه مي دانم. آنچه بعد از مدت ها حاصل شد، اين است كه ما امسال دستمان براي ارائه فيلمهاي سينمايي دفاع مقدس هستند و 10 فيلم كه مرتبط با موضوع دفاع مقدس هستند و مي توانند فيلمهاي قابل قبولي باشند. در جشنواره فجر شركت كردند. نقطه قابل اشاره حضور فيلمسازاني است كه با فيلم اول خود در جشنواره حاضر شدند و سطح كار آنها به واسطه اعتمادي كه به آنها شد، اينگونه است.
تعداد قابل توجهي از آنها به مسابقه و بخش مهمان راه يافتند و اين قابليت را داشتند. 17 فيلم اولي در بخش مسابقه و مهمان حاضر شدند. از نكات قابل توجه ديگر تنوع قابل قبولي است كه مجموعه فيلمها در اين جشنواره دارند؛ در حوزه سياسي، اجتماعي، خانواده و... كه بخش مغفول جشنواره هاي سالهاي اخير ما بودند و خوشبختانه امسال چند كار مورد قبول داريم. مي توان گفت بيش از دو سوم از آن چه كه به عنوان توليدات سينمايي در طول يك سال و نيم گذشته در اختيار ما هست، نسبت به گذشته به صورت قابل توجهي تحول مثبت دارد. جشنواره فجر در دهه حوزه ها به ويژه سينما هميشه مورد پذيرش بخش وسيعي از مردم است. جشنواره، كارنامه سال آينده سينما و چه بسا دوره آينده سينما را رقم مي زند. شعار وزارتخانه و دوستان ما در معاونت سينمايي در رويكرد جديد ما بازگشت به هويت اسلامي ـ ايراني و شرقي است. ما بايد دنبال بازيابي هويت خودمان باشيم و اين پيام توسط اهالي سينما شنيده شده است و آنچه كه در فيلمها ظاهر شده به نظر مي رسد كه با تأثيرپذيري از اين پيام در وجدان اهالي سينما هم جاي خود را باز كرده است. دوستان ما در معاونت سينمايي موفق شدند كه فقط جريان خفته در ضمير آنها را بيدار كنند و اين تعامل به نظر من آثارش را براي آينده گذاشته است.

اين جشنواره يكي از ويژگي هايش وجود يكسري ركورد است مثلاً در دفاع مقدس، 10 فيلم و در كودك و نوجوان وجود شش فيلم در جشنواره كم سابقه است. فيلم اولي ها كه كشف استعدادهاي جديد است،‌ 17 فيلم، حتي در بخش مستند، مستندهاي بلند تعدادشان خيلي زياد است و امكان اكران عمومي در سينماها را دارند و جذاب هستند و از يك زاويه مي توان گفت اين جشنواره،‌ جشنواره ركوردهاست، گفته مي شود كه معاونت سينمايي به دنبال مهندسي فرهنگي سينماست. شما مشخصات مهندسي فرهنگي سينما را چه مي دانيد؟
• اين جشنواره خاطره ماندگاري را در اذهان به جا خواهد گذاشت. امسال نقطه عطف و پيچشي در مسير تاريخ جشنواره است. اشاره كرديد به فيلم مستند كه خيلي مورد توجه و عنايت نيست. اما مستندهايي را امسال داريم كه وقتي در سينماها به نمايش دربيايند، حتماً طرفداران بسياري خواهند داشت. در جشنواره كه جاي خود دارد. رقابت ميان تعدادي مستند قابل توجه كه در سينماي ما كمتر به آن عنايت شده، وجود دارد، همچنين از بخش هاي ديگر اين جشنواره. معرفي درست و خوب مخصوصاً در آن عرصه هايي كه ما نيازمند شناخت بيشتري از آنها هستيم، امسال مي خواهيم نگاهي به سينماي آسيا بيندازيم. سينمايي كه توانسته در سالهاي اخير جهتي داشته باشد و ما در آن حوزه مي توانيم جايگاه خود را در ميان كساني كه هم پرونده ما هستند، بهتر بيابيم، از همين جا مي خواهم اشاره كنم كه كاري كه معاونت سينمايي در دستور قرارداد اين بود ما به نوعي در ارتباط با جهت گيري هايمان درحوزه سينما دچار سرگشتگي هستيم. ما بايد مزيت هاي نسبي خود را بشناسيم و درك كنيم. بدانيم كجاهاست كه ما مي توانيم نقطه قوت داشته باشيم. ما به سينماي مقبول دنيا بايد اهتمام بورزيم. سينمايي كه بتواند در دل هاي ساكنان دنيا هم جلوه كند اين مي تواند سينماي ما را رونق ببخشد. حالا اگر مطلوب جشنواره ها هم واقع شد كه زهي سعادت،‌ اما اگر فقط قرار است به جشنواره برود. براي ما چيزي رقم نخواهم زد يا لااقل به رونق سينماي ما كمكي نخواهد كرد. چه بسا اين ما را فريب هم مي دهد. سينماگر خوب ما الان با توجه به همين جنبه ها و فعاليت هايي كه از سوي معاونت سينمايي شده، به سمتي مي رود كه سينماي خود را در داخل كشور هم مطلوب مردم قرار دهد. سينماي ما نبايد هم از استانداردهاي مورد قبول جشنواره هاي معتبر جهاني كم بياورد و هم بايد در تصرف گيشه هاي جهاني رتبه اي را به دست آورد. اگر اين مجموعه را با هم ببينيم. به گمان من خيلي از مشكلات سينماي ما حل خواهد شد. بازگشت به هويت با شعاري را كه دوستان براي جشنواره انتخاب كردند. تحت عنوان «سوداي سيمرغ» دستيابي گمشده اي است كه در ضمير يك ايراني فرهنگ دار مسلمان با اخلاق داراي شايستگي و فضيلت هاي بسيار وجود دارد به نظرم در بسياري جهات از توفيقات ما مي تواند باشد. كار عمده معاونت سينمايي و وزارتخانه در اين دوره ان شاءاله بيداركردن همان جريان خفته در ضمير تاريخي اين ملت و اهالي سينما خواهد بود.

به گفته شما در جشنواره فيلم فجر آثاري حضور خواهند داشت كه از مقبوليت خاصي برخوردارند، فكر مي كنيد حضور اين آثار مي تواند مجلس را به اين سو بياورد كه بودجه خيلي خوبي را چه در حوزه سينما و چه در سطح كلان تر براي حوزه فرهنگ و هنر در نظر بگيرد؟
• من اميدوار هستم. البته شما حتماً جزئيات بودجه سال آينده را به طور كلي شنيده ايد. ما خودمان را سال آينده مهيا مي كنيم براي شرايطي كه توطئه هاي دشمنان اين ملت بخواهد در سال آينده براي ما زحمت هايي را بيافريند. بودجه سال آينده به گونه اي تنظيم شده باشد كه از چنين معبري با سرافرازي عبور كنيم، نمي شود گفت كه بودجه ما كاهش پيدا كرده. بلكه همانطور كه ديديد. اين رقم افزايش هم دارد. سال آينده مي تواند فصل جهش براي بخش هاي بودجه وزارت ارشاد خودمان در فرهنگ باشد. فعلاً اين مقدار را در اختيار نداريم،‌ گرچه راه هايي پيش رويمان گشوده شده كه مي توانيم بودجه اي حتي چند برابر بودجه رسمي مان را از طرق ديگر براي ما تأمين كند. من به آن راه ها فعلاً اشاره نمي كنم. برنامه هاي بودجه كشور بازبيني شده است. جاهايي كه دستگاه هاي مختلف درصدي از بودجه شان را بايد هزينه فرهنگ كنند. البته با هدايت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي گمان ما اين است كه بخشي از از آن بودجه مي تواند به حوزه سينما و توليد فيلم ارزشمند و سالم سرازير باشد همچنين در ساير حوزه هاي فرهنگي و هنري با توجه به اين كه رئيس سازمان مديريت خودش مصر بود كه ما بايد از اين بخش حداكثر بهره برداري را بكنيم و اين رقم چند برابر بودجه ماست. اميدوارم سال آينده سالي باشد كه بتوانيم رقم هاي مرده را احيا كنيم. البته براي آن دستگاه ها هم بسيار مغتنم خواهد بود. آنها در چنين فرصتي مي توانند سهم خود را به فرهنگ ادا كنند و خودشان هم نصيبي ببرند. در مجموع من براي بودجه سال آينده نگراني ندارم.

مهمترين فعاليتي كه در سال 85 در حوزه فرهنگ و سينما انجام گرفت، چه بود و براي سال 86 چه مژده اي داريد؟
•در سال 85 ميان اهالي فرهنگ و هنر با مديران جديد تعامل مثبت داشت. حاصل اين تعامل و تفاهم زبان رسيدن به يك فضاي مساعد بود. اين كه طرفين زبان يكديگر را به خوبي مي فهمند و دغدغه هاي مشترك و انگيزه هاي واحد دارند، خود اين زمينه فعاليت تازه اي را فراهم مي كند. ضمن اينكه همين معيارهايي كه توانستيم به اتفاق به آنها برسيم. معيارهاي قابل قبولي هستند، ما به لحاظ كميت در حوزه هاي مختلف از جمله سينما رقم هايي را به دست آورديم كه اين رقم ها براي افرادي كه با كميت سر و كار دارند، رقم هاي خوبي است. خوشبختانه بين اهالي سينما با ملاحظات گوناگون موجود در كشور نسبت خوبي برقرار شده، اما ملاحظات مورد احترام عامه مردم. مسائل اعتقادي و فرهنگ عمومي مبتني بر عقايد بنيادين تاريخي مردم مسائلي است كه دغدغه مشترك همه ماست. به اين ترتيب شاهد رونق، در فرهنگ ازجمله سينما خواهيم بود.

يكي از ويژگي هايي كه در جشنواره وجود دارد، منهاي تنوع مضموني نگاه به منطقه است، يعني شايد به جرأت بتوان گفت كمتر فيلمي با نگاه به غرب ساخته شده، بيشتر فيلمها با نگاه به منطقه و كشورهاي عربي و اسلامي ساخته شده كه ويژگي مهمي است. يا بازتاب ويژگي هاي قوميت هاي خودمان در اغلب فيلمها وجود دارد. كمتر قوميتي هست كه به نحو شايسته اي به آنها پرداخته نشده باشد، اما به نظر مي آيد كه با وجود توفيق هايي كه مي شود به پاي دولت نهم گذاشت، انعكاس فعاليت هاي سينمايي دولت محدود است. براي انعكاس توفيقات در بخش سينما چه فكري كرده ايد؟
• خود شما يك فرصت هستيد، ولي اين فرصت پايدار بايد در ميان خود مطبوعات ايجاد شود. من گير كار را در جاي ديگري مي دانم و آن اين كه نويسندگان سينمايي ما و يا روزنامه ها و نشريات سينمايي چه بسا به آن ميزان كه خود اهالي سينما اين دوره جديد را باور كردند، هنوز اوضاع جديد را باور نكردند. من به يكي از نشريات سينمايي گفتم قبول كنيد اين دوره جديدي است، صرف نظر از جابجايي قدرت سياسي فرآيندي فرهنگي منجر به تحول شد. اين اتفاق را بايد به رسميت شناخت، چرا نمي خواهيد به رسميت بشناسيد؟ از آثارش اين خواهد بود كه بعد از يك سال آنچه درسينما رقم مي خورد، چيزي متفاوت از سال قبل است. نمي شود نشريه سينمايي تحليل محتوا نكند و چشمش را ببندد. البته اين برخورد را مي تواند بكند، اما تعبيري كه راجع به آن مي شود كرد، اين است كه دارد در خلأ مي نويسند و با واقعيات سروكار ندارد. توقع اين است كه قلمي كه براي نقد جنبه هاي گوناگون به گردش درمي آيد، گاهي وقت ها متوجه خود آن نويسنده هم بشود.
دل مشغولي هاي من در طول دوران روزنامه نگاري ام اين بود كه اسير يافته هاي پيشين خود نشويم به نظرم جشنواره امسال مي تواند سبب شود كه بعضي از دوستان مطبوعاتي ما توجه مجددي به عصر سينما بكنند. حكايت فردي نشود كه مي گويد جاده پيچيد و من نپيچيدم. اين مي شود يك دستاورد در تحليل درست آن چه امروز در عرصه سينما مي گذرد.

همانطور كه فرموديد، پيش از اين شما از منتقدان عرصه فرهنگ بوديد، حالا كه وارد عرصه عمل شديد، چقدر انتقادات را طبيعي و جزو خصايص اجتناب ناپذير مطبوعات مي دانيد؟ در عرصه اجرا چقدر از آنها را الان هنگامي كه به قضاوت مي نشينيد به حق مي دانيد و چقدر به دليل دوري از عرصه اجرا؟
• سؤال زيبايي است. هميشه يك فاصله اي بين آرمان هاي ما با مقدورات ما در عمل هست، منتها نتيجه گيري كه از اين تعارض مي كنند،‌ متفاوت است. بعضي ها مي گويند چون فاصله بين مقدورات با آرمان ها هست، ما آرمان ها را لگدكوب مي كنيم. به مقدورات مي پردازيم بنده جزو طرفداران اين نظر نيستم، معتقدم كه برخي چيزهايي كه قبلاً در حوزه آرماني مي ديديم، بدون توجه به آن چه كه در حوزه عمل مي تواند ميسر شود، بوده است. اما الان هم مي گويم آن آرمان محترم است. مي توانيم قابش كنيم، جلوي چشممان بگذاريم و بگوييم مي خواهيم روزي به آن برسيم اشتباه در برخورد اين است كه بعضي ها وقتي آن آرمان را نشانه گيري مي كنند، با همان اولين حركت مي خواهند به آن برسند. اين وسط دست و پا شكسته مي شود، سوءتفاهم پيش مي آيد و اين چيز خوبي نيست. تجربيات بنده مي گويد در بردباري پيشه كردن براي رسيدن به مقصود، انسان بايد تمرين بكند و تحمل داشته باشد. اما مواظب باشد كه اين بردباري بوي تنبلي به خود نگيرد، بوي عادت كردن و محافظه كاري نداشته باشد و از اصول و مباني عقب ننشيند. تجديد نظرطلبي يكي از آفاتي بود كه ما را عقب نگه داشت، ما خيلي بيشتر از اينها در دوره انقلاب بايد در عرصه هاي مختلف جلو مي رفتيم.

سينما هنري است كه به مخاطب وابسته است. فيلم ساخته مي شود براي ديده شدن. متأسفانه نه در اين دوره، بلكه در دوره هاي گذشته نيز در بحث ساخت سالن هاي مناسب سينما دچار مشكليم و تعداد سالن هاي سينماي ما به مرور كاهش پيدا كرده و ساخت سالن هاي جديد چندان در دستور كار نبوده است. در اين زمينه چه كرده ايد؟ واقعيت اين است كه بخشي از بي ميلي مردم به سينماها برمي گردد به امكانات سالنها،‌ به همين خاطر عده اي ترجيح مي دهند فيلمها را با سي دي هاي غيراستاندارد در منزل خود ببينند كه خيلي به ضرر سينماست و رواج هم پيدا كرده است. ساخت سالن هاي سينما چقدر در دستور كار وزارت ارشاد است؟
• مگر متولي اين مسئله چه كسي بايد باشد؟ قانون ظاهراً مشخص كرده كه بخش خصوصي بايد اين كار را انجام دهد و ما بايد حمايت كننده باشيم و بادادن تسهيلات مناسب و تضمين كردن آينده انسان موجبات سرمايه گذاري بخش خصوصي را فراهم كنيم. بعضي هدف گذاري هاي ما غلط بوده است. مثلاً در شهرستاني كه جمعيت آن 25 هزار نفر است. سالن هزار نفره به چه درد مي خورد؟ امروزه معلوم شده هدف گذاري ها غلط بوده و ما بايد سينماي كوچك بسازيم. پرديس سينمايي داشته باشيم و سينما و بقيه تأسيسات چندمنظوره را در كنار هم ببينيم. الان به آنجا رسيديم كه در شهرستان ها مي گوييم،‌ هر كسي حاضر باشد مجموعه هاي بزرگ سينما را تبديل به سه سينما كند،‌ ما شرايط را فراهم مي كنيم تا به مقصود خود برسد. ما خيلي بيشتر از گذشته سالن غيراستاندارد در اختيار داريم. بايد تمام فرهنگسراهاي ما استعداد اين را پيدا كنند كه همزمان با سينماها بتوانند فيلمي را نمايش دهند. با مديريت خوب معاونت سينمايي بعضي از موارد قابل دسترسي در اين زمينه بخش خصوصي بايد علايق هنري و فرهنگي داشته باشد.

شما اگر بخواهيد براي سال 86 يك وعده به اهالي سينما بدهيد، چه خواهيد گفت؟
• ظرفيت هاي پنهاني در بودجه دستگاه ها هست كه بايد مثل نفت آن را ازاعماق استخراج كرد. ما نيز بايد براي اين مسأله چنين كاري انجام دهيم. ما چشم دوخته ايم به آن امكانات و مي خواهيم آنها را استحصال كنيم. اين شايد نويد خوبي باشد براي اهالي سينما كه از ديده نشدن اين بخش از مسائلشان در بودجه سال هاي اخير گله مند هستند. پرديس هاي سينمايي كه پيش بيني شده به تعداد چند فقره در شهرهاي مراكز استان ها پيش بيني كرده ايم. چند سال است كه تخصيصش در بودجه مي آيد و كاري براي آن انجام نمي شود. امسال اين موضوع را جدي گرفتيم. سال 86 براي ما سال كلنگ خوردن و آغاز عمليات اجرايي براي پرديس هاي سينمايي است. يك مورد از آنها متعلق به تهران است بودجه ملي دارد، البته اينجا هم بخش خصوصي وارد مي شود. اما مقدمات كار را ما فراهم مي كنيم و مي توانيم در طول سالهاي آينده شاهد به ثمررسيدن يك سري از اين مجموعه ها باشيم. از آن طرف بخش قابل توجهي از وظيفه ساخت و ساز مراكز فرهنگي به عهده شهرداري هاست. اين سرمايه اي را كه شهرداري مي خواهد در حوزه فرهنگ به كار بگيرد. به جاي اينكه به مضامين سرك بكشد كه وظيفه جاهاي ديگر است بهتر اين است كه براي ساخت و ساز فرهنگي هزينه كند.

چه برخوردي با بحث قاچاق فيلمها و تبديل آنها به سي دي و ارائه گسترده در بازار داريد؟
• پيگيري اين مسئله را در مؤسسه رسانه هاي تصويري آغاز كرديم و ارتباطي را به صورت نامه نگاري و حضوري با برخي از مسئولان كه حضورشان در اين مسئله ضروري بود. برقرار كرديم كه خوشبختانه همراهي نشان دادند. حتي با مراجع عظام ارتباط برقرار كرديم و طلب نوعي فتوا شد كه «آيا اين مسئله مصداق نوعي سرقت نيست» و آنها تأييد كردند كه افراد حق ندارند چنين كاري را به لحاظ شرعي و قانوني انجام دهند. الان در مرحله اي هستيم كه همه دست اندركاران و مسئولان به صرافت افتاده اند كه بايد كاري كرد. آيا اين كاري كه بايد انجام شود. همه اش در منع از طريق رصدكردن توسط نيروي انتظامي است كه اين شبكه كجا فعاليت مي كند، ‌يا قانون سختي مي خواهد؟ الان هم قانون دارد، اما بايد جدي تر باشد. داريم در اين راه پيش مي رويم و اميدواريم هرچه سريعتر به نتيجه برسيم.

جناب وزير چند تا فيلم در ماه يا در سال مي بينيد؟
•فصل جشنواره كه مي شود، ممكن است بيشتر اين توفيق را داشته باشم. اما به طور كلي خيلي خودم از اين تعدادي كه الان ما در طول سال فيلم مي بينم، راضي نيستم.