نگاهي به سينماي دفاع مقدس ـ8
دوئل؛ فيلمي نه براي همه دوران
احمدرضا درويش با ساخت فيلم «دوئل» قصد داشت فيلمي فراتر از حد و اندازه‌هاي سينماي دفاع مقدس در کارنامه خود ثبت کند، اما فيلم نتوانست اين گستره را به خود اختصاص دهد.
به گزارش سايت سينمايي سوره، درويش با ساخت پروژه عظيم «دوئل» که از مرحله پيش توليد تا ساخت و اکران اين وجه آن به گونه اي شدت گرفت، قصد داشت فيلمي ماندگار در سينماي مقدس بسازد. فيلمي براي همه دوران ها و به گفته ديگر اثري ماندگار در اين حيطه. اما هر چقدر پروژه «دوئل» پردامنه و طولاني و در مرکز توجه قرار گرفت، خود فيلم نتوانست فراتر از زمان خود حرکت کند و بدل به فيلمي ماندگار و نماينده تمام و کمال سينماي دفاع مقدس شود. شايد اين وجه بيش از هر چيز بازگردد به رويکرد درويش به سينماي جنگ و زاويه ديدي که براي روايت خود برگزيده است. «دوئل» داستان مردي جنوبي به نام زينال است که پس از آزادي از اسارت و بازگشت ميان قبيله خود، مورد سوء ظن خيانت و جاسوسي قرار مي گيرد و تقابل او با آدم هاي زمان حال محملي مي شود به مرور گذشته و مقطع حساسي از جنگ که به اسارت او انجاميده است. هر چند بخش مرور گذشته به صورت خطي پي گرفته مي شود و وجه نمايشي و از پيش تعيين شده کار را افزايش مي دهد، اما جذابيت بازسازي گذشته با روايت خاص درويش که خطي تخيلي را مکمل خط قصه جنگ مي کند، جذابيت روايت زمان گذشته را دوچندان مي کند. درويش تلاش کرده با محدود کردن زاويه نگاه خود به مسائل درون قبيله اي، چند رابطه عاطفي محدود و همچنين وارد کردن فيلم به فازي جديد با ورود ماجراي گاوصندوق، به نوعي سينماي جنگ را احياء و حال و هواي تازه اي به آن بدمد تا از اين حيث بتواند به هدف اوليه نو بودن و ماندگاري فيلم در سينماي دفاع مقدس دست پيدا کند. اما مسئله اين است که همين زاويه ديد جديد به قدري در مسائل درون گروهي غرق مي شود که به جاي برجسته کردن نوع نگاه به جنگ، همان حاشيه و فرع ماجرا را پررنگ مي کند. مطمئناً آنچه از فيلم «دوئل» در ذهن مخاطب باقي مي ماند بيش از آنکه بازسازي ماهرانه مقطع حساس و درگيري ها در ميدان جنگ، انفجار قطار و ... باشد، ماجراي آن گاوصندوقي است که عده اي را دنبال خود مي کشاند. هر چند قرار است گاوصندوق بدل به بهانه و مستمسکي براي تقابل خصوصيات انساني در عرصه جنگ شود و به نوعي قرينه پردازي بين تلاش براي حفظ خاک و طمعکاري در بحران بينجامد، ولي اين نماد ابعاد گسترده تري پيدا و حتي روايت زمان گذشته و حال را واحد يک نخ تسبيح مي کند. اين نخ تسبيح دو مقطع زماني را به هم پيوسته کرده و در واقع توجه مخاطب را به دريافت سرنوشت گاو صندوق جلب مي کند نه حتي آدم ها. وقتي مسئله فيلم با عبور از گذشته و جنگ در زمان حال به بيرون آمدن گاو صندوق از زير آب و کشف محتويات آن منجر مي شود، نمي توان اين نکته را ناديده گرفت که گاوصندوق از حد نماد و سمبل پا را فراتر گذاشته و با ارائه تصويري محض از هر آنچه مي تواند نمادش باشد، به نوعي مسئله فيلم را کوچک و محدود جلوه مي دهد. از همين رو آنچه از «دوئل» در ذهن مي ماند همان گاوصندوق است و تلاش براي يافتن آن نه صحنه هاي جنگي بازسازي شده و نه حتي نام بردن از عملياتي واقعي يا افرادي چون جهان آرا و ... «دوئل» از نگاهي ديگر مي تواند يک فيلم وسترن تلقي شود چون به نوعي مولفه هاي آشناي اين سينما را به همراه دارد. کوير و صحرا، آدم تنها، تقابل فرد با محيط اطراف، اسب، گاري و اقليتي که به واسطه پذيرفته نشدن در مکان جديد توسط اکثريت به کنش و واکنش وادار مي شود و حتي نام فيلم. در واقع «دوئل» فيلمي است طراحي شده بر اساس تقابل (دوئل)هاي دونفره که در همه سکانس ها از اين ايده تبعيت مي کند و در انتها وقتي به دوئل پاياني زينال و اسکندر و نهايتاً دوئل اسکندر با ميدان مين مي انجامد اين وجه تکميل مي شود. شکل گيري دوئل زينال و اسکندر در ميدان مين و وانهادن سرانجام اين کاراکترها به معرکه ميدان مين بيش از هر چيز از همين وجه تلفيقي بهره مي برد.«دوئل» فيلمي است که با آشنايي و مهارت بر اين مولفه ها در عين حال خوانشي جديد از جنگ و دفاع مقدس ارائه داده و سعي مي کند با تلفيق اين گونه هاي سينمايي همان وجه احياء سينماي جنگ را به زعم خود عملي کند. رابطه ارباب رعيتي، عشق هاي يکطرفه و توطئه بدنامي از مفاهيم آشنايي هستند که در «دوئل» کنار هم قرار گرفته اند تا قصه را خاص و واجد امتياز پرداختن به جنگ در سال 82 کنند. اما هر چند به ظاهر همه چيز براي برجسته شدن فيلم فراهم شده ولي بازتاب فيلم اين گستره تأثيرگذاري را نداشته است. به خصوص امسال که با گذشت چهار سال از زمان ساخت فيلم و 19 سال از پايان جنگ ايران و عراق اگر بخواهيم پنج فيلم ماندگار از سينماي دفاع مقدس را انتخاب کنيم، «دوئل» با اغماض در اين فهرست جاي مي گيرد.انتهای پیام /
